Szlagiery śląskie

Wiktoria Prządka

Nie jest tajemnicą, że Śląsk ma wyjątkową, wyróżniającą się w obrazie Polski regionalną kulturę. Język śląski jest powszechnie rozpoznawany i fascynujący dla wszelkich goroli (osób spoza Górnego Śląska). Już samo wykształcenie określeń jak gorol i hanys (przeciwieństwo gorola, dumny Ślązak) ukazuje odrębność Ślązaków. Oczywistym więc jest, że regionalny koloryt ukazywany jest również w muzyce. I z całym szacunkiem do Zespołu Śląsk, śląskie szlagiery to coś więcej niż tylko muzyka regionalna. To osobny gatunek.

Jaka jest definicja szlagieru? Od lat 50. XX wieku instytucja szlagieru jest opisywana jako „trudna do zdefiniowania we współczesnej muzyce rozrywkowej” oraz jako „krótka forma dla muzyki tanecznej i popularnej”. W 2003 roku Microsoft Encarta określiła muzykę szlagierową jako „z jednej strony utwór muzyczny odnoszący sukces komercyjny, z drugiej jako gatunek muzyki popularnej”. Charakterystyczne są „najprostsze struktury muzyczne i błahe teksty, które odwołują się do pragnienia harmonii i szczęścia słuchacza”. Odnosi się to międzynarodowego nurtu muzyki szlagierowej, a w odniesieniu do Śląska wydaje się nie mieć znaczenia, co za moment wyjaśnię.

Przyjrzymy się paru najbardziej znanym utworom. Żeby je zidentyfikować musimy wspomnieć o Liście Śląskich Szlagierów, która została pierwszy raz wyemitowana w 2008 roku na antenie telewizji TVS (TV Silesia), pierwszej polskiej telewizyjnej stacji regionalnej. Widzowie przez głosowanie SMS wybierają najlepsze utwory tygodnia. Od 2008 roku do 10 czerwca 2024 roku odbyły się już 843 notowania. Szlagiery są więc tworzone nieustannie, co dowodzi popularności tej muzyki w regionie. Pomimo dostatku świeżych śląskich hitów skupimy się na klasykach. Bo co powie nam o szlagierach więcej niż same szlagiery? Przedstawiam moją własną subiektywną listę przebojów.

5. “Na Pełnym” (Katowice nocą) – Spiżowi Mocni

Tego utworu nie trzeba przedstawiać nikomu, nawet jeśli potrafimy zacytować tylko refren. Gdyby przeprowadzono głosowanie na hymn miasta Katowice, ten utwór byłby naprawdę mocną propozycją, ze 137 milionami wyświetleń na YouTube.

Nadchodzi wieczór uderzamy do spiżu,
kocham ten klimat i ten powiew w prestiżu.
One w negliżu, a my w pobliżu,
Dzisiaj lecimy, na pełnym spiżu.

Kiedy jesteś tu, należysz do elity
Muza światło dźwięk efekt jest niesamowity
Rekord pobity znowu ludzi tysiące..
I te kobiety, takie gorące.

Ref: Katowice nocą ze spiżową mocą,
i z Waszą pomocą damy czadu dziś.
Jest karmelowe, jasne i miodowe,
dziewczyny gotowe no to wszyscy spiż.

Utwór powstał z inicjatywy Klubu Spiż, otwartego w 2005 roku w Starej Drukarni. Klub szybko stał się niesamowicie popularny, a z początkiem 2012 roku rozpoczęła się trwająca ponad rok przebudowa, która zmieniła industrialny Spiż w jeden z najnowocześniejszych klubów muzycznych w tej części Europy i jedyny taki w Polsce. Klub w 2023 roku został zamknięty, lecz po zmianie właściciela ma zostać otwarty w 2024 roku.

Tekst obrazuje jednak nocną moc Katowic, nocne życie, a dodatkowo to naprawdę popularny utwór, który godnie reprezentuje i rozsławia nocne Katowice.

4. “Dałabym Ci dała” – Teresa Werner

Jakkolwiek utwór nie ukazuje szczególnie kultury śląskiej i podobnie jak numer 5 na mojej liście jest śpiewany po polsku, to jednak panią Teresę Werner na liście umieścić wręcz wypada. Rodowita Ślązaczka, wieloletnia reprezentantka Zespołu Pieśni i Tańca “Śląsk”, a teraz ulubienica wielu fanów tego typu muzyki, stale koncertująca w wieku 66 lat. Co więcej, na jej własnej stronie internetowej Teresawerner.pl możemy znaleźć następujące informacje: w 1998 roku została odznaczona przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Srebrnym Krzyżem Zasługi. W 2013 roku została wyróżniona przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Odznaką Honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. Autorka tekstów. W swoim dorobku artystycznym posiada płyty o statusie złotym i platynowym.

Pochylmy się więc nad jej największym hitem, o przewrotnym i wręcz figlarnym tytule – Dałabym Ci dała.

Dałabym ci dała
Całusa słodkiego
Ale nie wiem miły
Czy ty tego chcesz
Bo co najpiękniejsze
Dla Ciebie schowałam
Jeśli się postarasz
Wszystko możesz mieć

Ja kocham Cię
Wszyscy to wiedzą
Spójrz w oczy me
No spójrz, prawdę powiedzą
Czy pragniesz mnie
Tak jak ja Ciebie
Przytul pocałuj
Ze sobą zabierz mnie

Może i tekst jest prosty i sztampowy, ale zapewniam, że gdy już usłyszycie całość utworu już nie wyrzucicie go z głowy – więc zadanie szlagieru wypełnione w 100%.

3. “Wodzionka” – Feet

Tu nie pozostaje nam nic innego jak rozkoszować się muzycznym opisem najlepszej z wszystkich śląskich zup, a dla prawdziwego hanysa najlepszej z wszystkich ogólnie zup. Także włączcie Wodzionkę, łapcie za suchy chleb, za wody szklonkę i do warzynio!

Mmmm. Wodzionka, suchy chlyb i wody szklonka.
Mmmm. Wodzionka, to nojlepszo z wszystkich ślonskich zup.
Mmmm. Wodzionka, jak jom zrobi moja żonka.
Mmmm. Wodzionka, to jes łósmy świata cud.

Leć do kuchnie i z bifyja gornczek weź.

Puś kokotek, nalyj wody i na piec.
Potym wejrzyj czy porzondny łogiyn mosz.
No to piyrszo czynść warzynio znosz.
Tera nojważniejszy bydzie suchy chlyb.
Zrób go w koncki i do jakiś michy wciep.
Łobejrz czy w boncloku jakieś tuste mosz.
No to drugo czynść warzynio znosz.

Aby poznać całą historię (a może nawet instrukcję gotowania) koniecznie sprawdźcie utwór na YouTube.

2. “Gołymbiorze” – B.A.R

Po akcencie kulinarnym należy zwrócić się ku akcentowi sportowemu. Może i wysiłek fizyczny gołymbiorzy nie jest tak wielki jak samych gołębi, ale emocje i pasja niezwykła. Cóż więcej mówić – piękny opis pięknej pasji wielu starszych Ślązaków.

Kiedy zbliżo się sobota
żodyn z nich nie umi spać
każdy myśli już o lotach
co do kosza dzisiej dać
może szymla może siwka
czerwonego albo byczka
wszystko jedno do pierona
bele zrobił mi czympiona

Gołymbiorze gołymbiorze
im już nic tu nie pomoże
no bo takie hobby mają
że na niebo zaglądają
gołymbiorze gołymbiorze
im już nic tu nie pomoże
wszyscy szwarne dziołchy mają
a na niebo zaglądają

Dalsza część historii pasjonatów gołębich lotów czeka na was na YouTube czy na portalu Tekstowo.

1. “Malinkonija” – Grzegorz Poloczek

Na koniec legendarny Grzegorz Poloczek i wyjątkowo melanchonijna, malinkonijczna wręcz piosenka. Grzegorz Poloczek, niegdyś elektryk w kopalnii “Pokój” w Rudzie Śląskiej, dziś jest członkiem śląskiego Kabaretu Rak, pisarzem i wykonawcą wielu wspaniałych śląskich utworów, takich jak „Gorol, Hanys, dwa bratanki i do bitwy, i do szklanki”, która przeważnie była wykorzystywana jako czołówka i w napisach końcowych serialu Święta wojna, czy głównej piosenki do programu Rączka gotuje z TVP Katowice. Ale to Malinkonija nieustannie skrada moje śląskie serce.

Kaj wejrzysz – familoki i kumple same ino
Nie rzodne łobiboki, choć piją tonie wino
Tu bajtle razem rośli, na placu od małego
Do jednej szkoły poszli, kolega ze kolegom

Uwierzcie, że chca tu być,
Chca tu żyć – tutaj życie sie zaczyno
Chca popijać tamte wino
Kere mi młodość przypomino
Uwierzcie że chca tu być,
Chca tu żyć – tutaj życie sie zaczyno
Chca popijać tamte wino
Kere mi młodość przypomino

I w tym wypadku wręcz należy poznać dalszą historię, wyjątkowo wzruszającą, wyjątkowo barwnie malującą obraz sentymentu do Śląska.

W tym artykule wyróżniłam pięć ważnych szlagierów, natomiast takich perełek jest wiele, wiele więcej (czego dowodzi 19 – letnia tradycja Listy Śląskich Szlagierów). Jeśli jesteście ciekawi reszty utworów wartych sprawdzenia, polecę wam następujące:

“Jo nie wyjada stąd” – Mirosław Jędrowski – utwór wręcz patriotyczny, głos śląskich patriotów, którzy nigdy nie porzucą swojej śląskiej ziemi.

“Tam kaj stoi stary szyb” – Grzegorz Poloczek – to kolejna piękna piosenka z repertuaru Grzegorza Poloczka, tematem tej jest życie górnika i jego związanie z kopalnią.

“Gorzkie dymy” – Kabaret RAK (ponownie Grzegorz Poloczek), w najnowszej wersji wraz z Piotrem Kupichą (Feel) – opis krajobrazu śląskiego miasta, zakurzonego węglem, a jednocześnie ciepło śląskiego domu. Co ciekawe, tekst pojawia się w utworze “Gorycz” z albumu Pieśni Współczesne (Miuosh i Zespół Śląsk), w nowej aranżacji Tomasza Organka. Odświeżony utwór ma kompletnie inny, mroczny klimat, a cały album gorąco polecam nie tylko ze względu na Zespół Pieśni i Tańca “Śląsk”.